Eeuwige tweede
uit Mat in de Mediastad (deel 1: feiten)
Goud elf jaar te hoog gegrepen
voor HSG in play-offs
De Variant uit Breda was, zo zagen we in het hoofdstuk Polgaritis, de nieuwe alleenheerser geworden. De Brabanders werden van 1994 tot en met 2006 twaalf van de dertien keer kampioen. Dat gebeurde onder de sponsornamen Panfox (zes jaar), Ordina (twee jaar), ZZICT (drie jaar) en U-Boat Worx (één jaar). Eerder had De Variant onder de namen Lohuis en Conitex gespeeld. Vijf van de zes sponsors waren IT-bedrijven, alleen het curieuze U-Boat Worx fabriceerde eenpersoons duikbootjes.
Er werd gezegd (en nooit tegengesproken) dat teamleider Henk Verstappen minstens een belangrijke co-sponsor van De Variant was. Verstappen was groothandelaar in woningtextiel, hij verkocht bijvoorbeeld stoffen aan marktkooplui. Een joviale, bourgondische Brabander, altijd lachend. Zelf was hij ook een sterke schaker, in de eerste klasse kon hij op een laag bord goed meekomen. De hoofdklasse bereikte hij met nationale (sub)topspelers, Albert Blees en Frans Cuijpers hebben veruit de meeste partijen voor De Variant gespeeld. Toen hij dat niveau eenmaal bereikt had, trok hij de Nederlandse toppers Timman, Van Wely, Sokolov en Van der Wiel aan. Uit de wereldtop rekruteerde hij onder anderen Goerevitsj, Vaganjan, Barejev, Beljavski, Lautier, Movsesian, Adams en Aronian. Met dat enorme leger kon De Variant het landskampioenschap eenvoudig niet mislopen.
Verstappen leverde een belangrijke bijdrage aan de Nederlandse competitie met zijn voorstel om met ingang van het seizoen 1995-96 play-offs te organiseren tussen de vier hoogst geëindigde ploegen. In een chique hotel in Breda werden dat, twee dagen lang, enorme schaakfeesten. De hele Nederlandse top, alsmede tal van schaakjournalisten en -bestuurders, waren er aanwezig. Verstappen bood iedereen overnachtingen, diners en consumpties aan. De Variant kwam iedere keer met gemak als winnaar uit de bus. Alleen de eerste keer, in 1996, kwam HSG dichtbij.
Meestal was de wedstrijd De Variant-HSG de finale, maar die keer de halve finale. Paul Boersma ging tegen Manuel Bosboom op de veertigste zet in gewonnen stelling door zijn vlag, waardoor De Variant de wedstrijd met 5,5-4,5 won. Johan van Mil en Theo Hommeles in hun gezamenlijke verslag in Schaaknieuws: “Bosboom gaat door zijn grote vluggerervaring op het beslissende moment net niet door zijn vlag en zijn tegenstander net wel. Dat hoort er natuurlijk net zo goed bij als strategisch inzicht, openingsvoorbereiding, eindspeltechniek en alle andere factoren. Er zit altijd wel iets rechtvaardigs in een uitslag.” Zo dachten de HSG’ers er niet over.
Alleen in 2001 werd er in de play-offs geen wedstrijd De Variant-HSG gespeeld, omdat HSG in de halve finale werd uitgeschakeld door de Gooise buurman BSG. In 2006 won HSG voor het eerst de reguliere competitie, maar moest het in de play-offs weer afleggen tegen de Brabanders. In de elf jaar dat de competitie werd afgesloten met play-offs werd HSG acht keer tweede en twee keer derde. Voordat er play-offs werden gehouden werd HSG vier keer tweede en drie keer derde. De naam ‘eeuwige tweede’ kleefde heel lang aan HSG.
De laatste vier jaren (2002-06) werden de play-offs gehouden in Enschede, met horecaondernemer Gerard Grotenhuis als organisator en gastheer.
Toen Grotenhuis en zijn club ESGOO zich na vier mooie jaren in 2006 terugtrokken, besloot de bondsraad van de KNSB de play-offs af te schaffen. Die finaledagen mochten de bond zelf geen geld kosten, was het standpunt. Een aanbod van een sponsor om het in Groningen te organiseren kwam te laat.
Voor Verstappen eindigde daarmee een tijdperk. De competitie vond hij niet meer leuk. Soms blameerde hij zich zelfs door als hij al eerste was, in de laatste ronde met een onvolledig team of met zwakke spelers op te komen. Het schaakleven bestond voor hem alleen nog uit die prachtige play-offs. De Variant bestond alleen nog uit twee competitieteams. Er was geen interne competitie en er waren geen teams in de Brabantse competitie. Toen de bond de play-offs afschafte, zette Verstappen er een punt achter. Hij trok zijn teams uit de competitie terug, waarmee hij tegelijk zijn club ophief.
Was nu eindelijk het moment gekomen dat HSG kampioen kon worden? Nee, want het gat van De Variant werd opeens opgevuld door Groningen. De nieuwe sponsor Share Dimension maakte het de noordelingen mogelijk de wereldtoppers Kramnik, Ivantsjoek, Nisipeanu en Naiditsch op te stellen. Weer die overkill die HSG al gewend was van Rotterdam en De Variant. Hield het dan nooit op?
Johan Hut